خبرگزاری مهر، گروه دانش و فناوری ـ میترا سعیدی كیا: با قدم نهادن جوامع انسانی به عصر تكنولوژی، رشد سریعی در علم و فناوری به وجود آمده است. جوامع مختلف در كشورهای مختلف در جهت پیشرفت و ترغیب مردم به علم و دانش، جوایزی را در نظر می گرفتند تا به دانشمندان محلی خود اعطا كنند.
بر همین اساس فرهنگ تقدیر از دانشمندان و عالمان در جهان را می توان با جوایز مختلف ارزیابی كرد به طوریكه امروزه حدود ۳۹۰ جایزه علمی معتبر در سراسر جهان به كسانی تعلق می گیرد كه فعالیتی نوآورانه و مفید برای بهبود كیفیت زندگی بشر و ارتقا سطح دانش، انجام داده باشند.
شاید هرگاه سخنی از جایزه علمی به میان می آید جایره نوبل و جایزه فیلدز بیشترین توجه را به خود جلب كرده باشند ولی برخی جوایز قدیمی تر و گران بهاتری در علم و فناوری وجود دارند كه كمتر سخنی از آنها به میان آمده است با این حال نمی توان از اعتبار و اهمیت آنها چشم پوشی كرد.
در این گزارش به برخی جوایز مهم و علمی شناخته شده اشاره می كنیم:
جایزه نوبل (Nobel prize)
نخستین و شناخته شده ترین جایزه علمی دنیا جایزه نوبل، برگرفته از نام «آلفرد برنارد نوبل» است كه هر سال در ۴ رشته علمی به برترین دانشمندان فیزیك، شیمی، زیست شناسی، اقتصاد و دو رشته غیر علمی ادبیات و صلح در سراسر جهان اعطا می گردد.
معمولا روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جایزه نوبل، طولانی و موشكافانه بوده و این مسئله باعث برتری اعتبار جایزه نوبل نسبت به سایر جوایز شده است.
جایزه تورینگ (Turing prize)
سالانه از جانب انجمن ماشین های محاسب (ACM) به اشخاصی كه سهم به سزایی در پیشرفت های زمینه كامپیوتر دارند، جایزه ای تحت عنوان جایزه تورینگ اعطا می گردد. این جایزه معادل مناسبی برای نوبل است.
جایزه برادران رایت (Wrigth brothers` prize)
این جایزه به خلبانانی حرفه ای، مستعد و با سابقه پرواز پنجاه سال پیاپی و یا بیشتر، اعطا می گردد كه شامل گواهی نامه و مدال خلبانی بوده و همزمان مقام افتخاری به نام خلبان و ملیت وی در سایت اصلی این برنامه قرار می گیرد.
جایزه فیلدز (Fields prize)
این جایزه هر چهار سال یكبار از جانب كنگره اتحادیه جهانی ریاضیات به دو، سه و یا چهار ریاضی دان كمتر از چهل سال در زمینه دستاوردهای ماندگار و پیشرفته در ریاضیات، اعطا می گردد. مریم میرزاخانی، اولین دانشمند زن جوانی بود كه در سال ۹۳ به همراه سه دانشمند جوان دیگر، موفق به دریافت این جایزه شد و افتخار ارزشمندی برای ایران به ارمغان آورد.
جایزه یونسكو (UNESCO prize)
این جایزه از جانب سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسكو) به فردی كه سهم مهمی در پیشرفت تكنولوژی در مناطق دور یا كشورهای در حال توسعه عضو سازمان با استفاده از تحقیقات علمی و تكنولوژی (به ویژه در زمینه آموزش، مهندسی و پیشرفت های صنعتی) داشته است، اعطا می گردد.
جایزه تنگ (tang prize)
این جایزه سال ۲۰۱۲ توسط دكتر ساموئل لیین پایه گذاری شده است. این جایزه هر دو سال یكبار به دو یا سه كاندیدا با دستاوردهای مهم در هر یك از زمینه های توسعه پایدار، علوم زیستی و دارویی، چین شناسی (مطالعه ادبیات و رسوم چین) و حقوق تعلق می گیرد.
جایزه ملكه الیزابت (queen Elizabeth prize)
جایزه ۱. ۵ میلیون دلاری ملكه الیزابت در علوم مهندسی به مهندسانی با ابداعات مهندسی مفید در زمینه پیشرفت های زمینی تعلق می گیرد و هدف آن توسعه تفكر عمومی در علوم مهندسی و تشویق جوانان جهت شركت در چنین فعالیت هایی است.
جایزه پیشرفت سریع در بنیاد علوم (Break through prize)
این جایزه به دستاوردهای مهم و جدید در زمینه مبانی فیزیك، علوم حیات و ریاضیات تعلق می گیرد.
جایزه مصطفی (Mustafa prize)
اما بعد از این همه جایزه علمی كه در كشورهای خارجی به دانشمندان اعطا می گردد در خرداد ماه ۱۳۹۱ جایزه جدیدی توسط اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. این جایزه جدید با نام جایزه مصطفی(ص) بنیان گذاری شد.
رئیس شورای سیاست گذاری جایزه سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری است و رئیس پارك فناوری پردیس به عنوان عضو و دبیر شورای سیاست گذاری جایزه فعالیت می كند.
بر مبنای اساسنامه جایزه مصطفی(ص) شورای سیاست گذاری مهم ترین ركن این جایزه است كه از نمایندگان دستگاه ها و نهادهای عالی رتبه و دانشگاه ها و مؤسسات علمی برجسته ایرانی و بین المللی تشكیل شده است. اعضای بین المللی كه هم اكنون در این شورا حضور دارند بانك توسعه اسلامی، آكادمی علوم جهان اسلام، دانشگاه كراچی – پاكستان، دانشگاه مالایا – مالزی هستند.
همچنین دبیرخانه جایزه از رؤسای دیگر دانشگاههای بزرگ جهان اسلام، به عنوان عضو ناظر شورا، برای حضور در جلسات شورای سیاست گذاری، دعوت به عمل می آورد.
نهادهای عالی رتبه و موسسات علمی ایرانی عضو شورا، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی، وزارت امورخارجه، كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، كمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، فرهنگستان علوم، فرهنگستان علوم پزشكی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، جامعه المصطفی العالمیه هستند.
همچنین برپایه سند اجرایی جایزه مصطفی(ص)، پارك فناوری پردیس مسئولیت تولید دبیرخانه دائمی جایزه و برگزاری فرآیندهای اجرایی را دارد.
جایزه مصطفی(ص)، جایزه عالی علم و فناوری است كه هر دو سال یك بار به دانشمندان و پژوهشگران برتر جهان اسلام اعطا می گردد. این جایزه به احترام نام پیامبر اعظم اسلام(ص) و به علت تاكید بسیار آن حضرت به علم آموزی، به نام یكی از القاب ایشان، مصطفی، به معنای برگزیده، نام گذاری شده است.
جایزه مصطفی(ص)، جایزه عالی علم و فناوری است كه هر دو سال یك بار به دانشمندان و پژوهشگران برتر جهان اسلام اعطا می گردد. این جایزه به احترام نام پیامبر اعظم اسلام(ص) و به علت تاكید بسیار آن حضرت به علم آموزی، به نام یكی از القاب ایشان، مصطفی، به معنای برگزیده، نام گذاری شده است
این جایزه پیشگام توسعه روابط منطقه ای نهادهای علمی و فناوری در كشورهای اسلامی است و با تقویت ارتباط علمی میان دانشمندان و پژوهشگران جهان اسلام به رشد و تعالی علمی در كشورهای اسلامی كمك خواهد نمود.
اعطای جایزه ۵۰۰ هزار دلاری
منابع مالی این جایزه به مبلغ ۵۰۰ هزار دلار با استفاده از موقوفات علمی تامین می شود؛ به همین منظور در ابتدای تشكیل این جایزه در سال ۱۳۹۱، صندوق سرمایه گذاری و موقوفات جایزه مصطفی(ص) هم در دستور كار قرار گرفت.
اعطای جایزه در ۴ رشته
«علوم و فناوری نانو»، «علوم و فناوری زیستی و پزشكی»، «علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات» و «طرح برتر دانشمند مسلمان» از جمله رشته هایی هستند كه برگزیدگان بر مبنای این رشته ها مورد ارزیابی قرار می گیرند.
این جایزه به طرح هایی تعلق می گیرد كه زمینه ساز بهبود زندگی بشر بوده و در آن ها محققان دست به نوآوری های مشهود در مرزهای دانش و فناوری زده یا روش های علمی جدیدی عرضه كرده باشند. هدف از اعطای جایزه مصطفی ترویج و تشویق علم آموزی و پژوهش در جوامع اسلامی است..
اتفاقات تعویق در برگزاری نخستین دوره جایزه
درابتدا نام جایزه با دو عنوان مصطفی و پیامبر اعظم خوانده می شد اما به علت تفاوت حروف الفبای عربی و فارسی، مصطفی(ص) به عنوان نام نهایی انتخاب گردید.
همچنین بعد از بررسی های شورای سیاست گذاری قرار بود در سال ۹۳ این جایزه به برگزیدگان اعطا شود اما به علت نبود فرد شایسته برای كاندید دریافت جایزه، عدم برنامه ریزی های صحیح و یا حتی كمبود بودجه این جایزه به كسی اعطا نشد و در پی آن برنامه ای هم برگزار نشد.
اما با یك سال تاخیر، اولین دوره جایزه عالی علم و فناوری مصطفی (ص) در چهارم دی ماه ۱۳۹۴ با حضور ۶۰ دانشمند برتر جهان اسلام از ۲۸ كشور جهان، وزرای علوم و بهداشت، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، برخی نمایندگان مجلس و چهره های ماندگار علم و فناوری برگزار و به دو تن از دانشمندان جهان اسلام اعطا شد.
پروفسور «جكی یینگ» مدیرعامل و عضو هیات علمی موسسه نانو فناوری و مهندسی زیستی از سنگاپور در حوزه علوم و فناوری نانو زیستی و پروفسور «عمر یاغی» از كشور اردن، رئیس موسسه علوم نانو انرژی كاولی و عضو هیات علمی دانشگاه بركلی آمریكا، در حوزه علوم و فناوری نانو جایزه مصطفی(ص) برگزیدگان اولین دوره بودند.
اضافه شدن دو رشته دیگر به بخش عمومی جایزه مصطفی (ص)
صبح شنبه ۵ دی ماه ۹۴ دقیقا یك روز بعد از برگزاری جایزه، نشست شورای سیاستگذاری جایزه با حضور اعضاء برگزار و درباره اعطای دومین دوره جایزه و مصوبات بعدی آن تصمیم گیری شد. بر مبنای مصوبه نشست آن روز مقرر شد دو رشته دیگر «اقتصاد و بانكداری اسلامی» و «علوم شناختی» به بخش عمومی جایزه اضافه شود.
اعطای نشان خادم المصطفی(ص)
مهدی صفاری نیا، رئیس پارك فناوری پردیس و دبیر شورای سیاست گذاری جایزه مصطفی(ص) در این خصوص می گوید: به زودی نشان خادم المصطفی در ۹۰ كشور دنیا ثبت می شود تا به نشانی جهانی تبدیل شود.
وی در این خصوص تصریح كرد: این نشان در اداره كل مالكیت صنعتی كشور به ثبت رسیده و اكنون در ۹۰ كشور در حال ثبت شدن است. قرار است این نشان ها در كشورهای اسلامی، اروپایی، آمریكایی با همكاری اداره مركزی ثبت صنعتی قوه قضاییه به ثبت برسد
.
وی اضافه كرد: نشان خادم المصطفی(ص) از دوره قبل به خیرین و واقفین اعطا می گردد و قرار است طی آیینی بعد از اعطای دوره دوم جایزه، اعطا شود. در دوره اول ۳۰۰ نفر این نشان را دریافت كردند.
سردیس دانشمند برگزیده جایزه مصطفی در پارك فناوری پردیس
شهریور ماه سال ۹۵ بود كه سردیس دانشمند برگزیده جایزه مصطفی (ص) پروفسور جكی یینگ به منظور ارج نهادن به زحمات و تلاش های این دانشمند مسلمان و مطرح، طی مراسمی در پارك فناوری پردیس رونمایی شد.
این كار با هدف توزیع و گسترش فرهنگ علم و فناوری و تشویق دانشمندان برای كارهای فناورانه و نوآورانه، امكان تبادل فناوری و ارتباط بین مراكز مختلف علمی و فناوری را فراهم می كند.
وقت اضافه جایزه مصطفی(ص)
از برگزاری اولین دوره جایزه مصطفی(ص) تا امسال كه قرار است دوره دوم آن برگزار گردد وقت اضافه ای برای جایزه محسوب می شد. در این مدت واقفان زیادی به جمع سایر وقف كنندگان پیوستند به طوریكه تا آخر سال ۹۵ بیش از ۳۳۰ نفر جزء واقفین علم و فناوری از جایزه مصطفی(ص) شدند.
به غیر از اعطای جایزه به دانشمندان جهان اسلام اهداف دیگری در جهت جایزه مصطفی(ص) همچون اعطای نشان خادم المصطفی(ص)، مسابقه دانش آموزی نور و... محقق شد و در این میان فراخوان هایی جهت شركت در دومین دوره جایزه مصطفی هم اعلام گردید.
جایزه مصطفی(ص)نوبل اسلامی را برگزار می كند
از سوی دیگر نشریه ساینس، از نشریات معتبر علمی دنیا در شماره ۳۵۱ خود ضمن عرضه گزارشی از اولین مراسم اعطای جایزه مصطفی(ص) از اهداف و سیاستهای این نشان عالی علم و فناوری جهان اسلام سخن گفته است.
این نشریه علمی آمریكایی در گزارش خود نوشت: ایران جایزه علمی جدید سودمندی اعطا می كند كه امیدوار است به پیشبرد اهدافش در شناخته شدن به عنوان یك مولد تحقیقاتی كمك نماید.
نشریه علمی ساینس نوشت: ایران جایزه علمی جدید سودمندی اعطا می كند كه امیدوار است به پیشبرد اهدافش در شناخته شدن به عنوان یك مولد تحقیقاتی كمك نماید جایزه مصطفی(ص)، برای غیر مسلمانان در كشورهای اسلامی هم در نظر گرفته شده است.
برگزاری دومین دوره جایزه مصطفی(ص) ۱۲ آذرماه در تالار وحدت
سرانجام بعد از هماهنگی های شورای سیاستگذاری جایزه مصطفی(ص) تاریخ نهایی برگزاری دومین آیین اعطای این جایزه به برترین های جهان اسلام ۱۲ آذرماه در محل تالار وحدت اعلام گردید.
دكتر علی عمرانی، رئیس كارگروه اجرایی جایزه مصطفی(ص) با اشاره به اینكه بیش از هزار نفر از افراد برجسته در حوزه های فناوری فراخوان دومین دوره جایزه مصطفی(ص) را دریافت كرده اند و بیش از ۳۰۰ نهاد همراهی كردند كه در این دوره حضور داشته باشند، به خبرنگار مهر اظهار داشت: اكنون اسامی برگزیدگان مشخص شده است؛ در این راستا ۳۱ كشور با دومین دوره جایزه مصطفی مشاركت داشتند.
میزبانی از ۹۰ دانشمند جهان اسلام در ایران
عمرانی عنوان كرد: یكی از نكات مورد توجه در این دوره جایزه مصطفی(ص) تفاوت و تمایز بهره برداری بیشتر جامعه علمی از تعامل با یكدیگر در قالب جایزه است؛ به طوریكه هم اكنون بیش از ۹۰ دانشمند جهان اسلام میهمان این دوره از جایزه هستند. البته كه تعداد این افراد تا روز برگزاری افزایش خواهد یافت.
یك هفته با برگزیدگان جایزه مصطفی(ص)
عمرانی در مورد نشست هایی كه قرار است از یك روز پیش از برگزاری آیین جایزه مصطفی(ص) برگزار شود، می گوید: با فرا رسیدن میلاد پیامبر اسلام حضرت محمد(ص)، دومین آیین اعطای جایزه مصطفی(ص)، طی یك هفته از ۱۰ تا ۱۵ آذرماه ۹۶ و با بیش از ۲۰ برنامه شامل بازدیدهای فرهنگی، علمی، نشستها و سخنرانیهای علمی با حضور برگزیدگان جایزه مصطفی(ص) برگزار می شود.
رئیس كارگروه اجرایی جایزه مصطفی(ص) با اشاره به اینكه این نشست های علمی به صورت تخصصی و عمومی برگزار می شود، ادامه داد: روز شنبه ۱۱ آذرماه ۹۶ در ۷ دانشگاه از جمله تهران، صنعتی شریف، شهید بهشتی، امام صادق(ع)، تربیت مدرس، علوم پزشكی تهران و علم و صنعت ایران نشست عمومی و تخصصی تبادل تجربیات علم و فناوری در كشورهای اسلامی (STEP Symposiums) در دو نوبت بامداد و عصر با حضور اساتید و میهمانان خارجی و دانشجویان برگزار می گردد.
عمرانی اظهار داشت: همینطور یك برنامه تخصصی هم با حضور سرمایه گذاران خطر پذیر كشورهای دی ۸ با همكاری فن بازار كشورهای عضو D۸ )گروهی اقتصادی متشكل از هشت كشور در حال توسعه اسلامی ایران، تركیه، پاكستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه( هم دایر می گردد.
وی تاكید داشت كه این نشست ها سبب تعاملات هر چه بیشتر كشورها شده و با دستاوردهای ایرانی هم آشنا می شوند؛ همینطور می تواند بستر خوبی برای دانشندان جهان اسلام باشد.
عمرانی با اشاره به نشست سیزدهم آذرماه برگزار می شود، اظهار داشت: این نشست در حوزه سلامت، انرژی، محیط زیست، فناوری اطلاعات و اقتصاد در جهت بررسی مشكلات جامعه و عرضه راهكارهای علمی برپا می گردد.
رئیس كارگروه اجرایی جایزه مصطفی(ص) ادامه داد: همینطور چهاردهم آذرماه، نشست هایی در دانشگاههای اصفهان برگزار می گردد كه در حوزه زیست فناوری و فناوری اطلاعات است.
آغاز شمارش معكوس معرفی برگزیدگان
شمارش معكوس برگزاری دومین دوره جایزه مصطفی(ص) چند روزی است كه آغاز شده و طبق شنیده ها ۴ دانشمند، موفق به دریافت جایزه مصطفی(ص) در حوزه های نانو، پزشكی و فناوری اطلاعات خواهند شد.
همچنین با عنایت به اینكه قرار بود در دومین دوره این جایزه، دانشمندان جهان اسلام در رشته های علوم شناختی و بانكداری اقتصادی هم مورد بررسی قرار بگیرند اما این ایده محقق نشده است.